ႏိုင္ငံတခုရဲ႕ ႏွလုံးပမာအေရးႀကီးတဲ့အရာကေတာ့ ပညာေရးစနစ္ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္စဥ္မွာ အုတ္ေအာ္ေသာင္းနင္း ျဖစ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ့အေရးကိစၥတခုကေတာ့ ပညာေရးစနစ္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာ့ေခါင္းေဆာင္မ်ား အေနနဲ႔လည္း လက္ရွိ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ အက်ပ္အတည္းေတြကို ေျဖရွင္းႏိုင္ဖို႔ ပညာေရး စနစ္တခုလုံးကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖို႔ ေဆာ္ေအာ္လာၾကတယ္။ အေႏွးနဲ႔အျမန္ဆိုသလို ပညာေရး စနစ္တခုလုံး ေျပာင္းလဲဖို႔ ျဖစ္လာမွာပါ။
ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ႏိုင္ငံေရးစနစ္နဲ႔အတူ ပညာေရးစနစ္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲလာတဲ့အခါ ျမန္မာ့လူ႔အဖြဲ႔အစည္းရဲ့ အဓိကဗဟိုခ်က္မမွာ ရွိေနတဲ့ ဗုဒၶဘာသာ ပညာသင္ၾကားေရးကလည္း ဘယ္လိုခရီးဆက္မလဲ ဆိုတာ သိပ္စိတ္၀င္စားစရာ ေကာင္းတဲ့ အခ်က္တခ်က္ျဖစ္လာပါတယ္။ လက္ရွိရွိေနတဲ့ ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ပညာသင္ၾကားေရးစနစ္က ေခတ္စနစ္နဲ႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြရွိရဲ့လားဆိုတဲ့ ေမးခြန္းေပၚေပါက္လာပါတယ္။
လက္ရွိ ေခါက္ရိုးက်ိဳးေနတဲ့ ျမန္မာ့ပညာေရးစနစ္ကို ေျပာင္းလဲဖို႔လိုအပ္သလို ဗုဒၶဘာသာပညာသင္ၾကားေရး စနစ္ကိုလည္း ဗုဒၶရဲ့ဆုိဆုံးမမႈေတြနဲ႔အညီ ေျပာင္းလဲသင့္တဲ့ ကိစၥတခုျဖစ္လာပါတယ္။ ဗုဒၶရဲ႕လမ္းစဥ္က ေတြးေတာဆင္ျခင္မႈ အင္မတန္မွ လြတ္လပ္တဲ့ ဘာသာတရားျဖစ္တယ္ဆိုတာ ကာလမသုတ္ကို ဖတ္ၾကည့္ရုံနဲ႔ သိႏိုင္ပါတယ္။ ကာလမသုတ္က ဒီလို ေျပာထားပါတယ္။
ကာလာမမင္းတို႔ “သင္တို႔သည္ေျပာသံ ၾကားကာမွ်ျဖင့္ ဟုတ္ၿပီ မွန္ၿပီဟု အတည္ မယူနဲ႔”
“အစဥ္အဆက္ စကားမွ်ျဖင့္လည္း ဟုတ္ၿပီ မွန္ၿပီဟု အတည္ မယူနဲ႔”
“ဤသို႔ ျဖစ္ဖူးသတတ္ဟူေသာ စကားမွ်ျဖင့္လည္း ဟုတ္ၿပီ မွန္ၿပီဟု အတည္မယူနဲ႔”
“ပိဋကတ္ မိမိတို႔ေရွးေဟာင္းက်မ္းဂန္ စာေပႏွင့္ ညီၫြတ္ေပသည္ဟူ၍လည္း
ဟုတ္ၿပီ မွန္ၿပီဟု အတည္ မယူနဲ႔”
“ ႀကံဆေတြးေတာ၍ ယူျခင္းမွ်ျဖင့္လည္း ဟုတ္ၿပီ မွန္ၿပီဟု အတည္ မယူနဲ႔”
“နည္းမွီးယူျခင္းမွ်ျဖင့္လည္း ဟုတ္ၿပီ မွန္ၿပီဟု အတည္ မယူနဲ႔”
“အျခင္းအရာကို ႀကံစည္ေသာအားျဖင့္လည္း ဟုတ္ၿပီ မွန္ၿပီဟု အတည္မယူနဲ႔”
“ငါတို႔ ႀကံစည္ႏွစ္သက္၍ ယူထားေသာအယူႏွင့္ တူညီေပသည္ဟူ၍လည္း ဟုတ္ၿပီ မွန္ၿပီဟု အတည္ မယူနဲ႔”
“ငါတို႔ေလးစားေသာ ရဟန္း၏ စကားဟူ၍လည္း ဟုတ္ၿပီ မွန္ၿပီဟု အတည္ မယူနဲ႔” လို႔ေဟာခဲ့တာကို ၾကည့္ရင္ ဗုဒၶဟာ လြတ္လပ္စြာ စဥ္းစားေတြးေခၚတဲ့ (Freedom of Expression) ကုိႏွစ္သက္ခဲ့တာကို ေတြ႔ရပါတယ္။
ဗုဒၶဘာသာ ထြန္းလင္းေတာက္ပေနတယ္လို႔ ဟစ္ေႂကြးေနတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဗုဒၶဘာသာ ပညာသင္ၾကားေရးစနစ္က ဗုဒၶေဟာခဲ့တဲ့ လမ္းစဥ္အတိုင္းလား၊ လက္ရွိ ရဟန္းပညာရွိ (သို႔မဟုတ္)။ အာဏာပိုင္ေတြက အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာကို ထိပါးလာမွာေၾကာက္တဲ့အတြက္ လြဲမွားတဲ့ သင္ၾကားေရးစနစ္ကို က်င့္သုံးေနသလားဆိုတာ ဆန္းစစ္ရပါမယ္။
အခုလက္ရွိ က်င့္သုံးေနတဲ့ ဗုဒၶဘာသာ ပညာေရးသင္ၾကားေရးစနစ္က်ေတာ့ ကာလမ သုတၱံနဲ႔ဆန္႔က်င္ဘက္ ျဖစ္ေနပါတယ္။ လြတ္လပ္စြာေတြးေတာ ဆင္ျခင္ျခင္းကို မ်က္ကြယ္ျပဳၿပီး အာဂုံေဆာင္တဲ့ ပညာေရးစနစ္ကို က်င့္သုံးေနတယ္။ တနည္းေျပာရရင္ အာဏာရွင္ဆန္တဲ့ ဗုဒၶဘာသာ ပညာသင္ၾကားေရး စနစ္ျဖစ္ပါတယ္။
ထိုင္းနိုင္ငံ မဟာခ်ဴလာေလာင္ေကာင္ တကၠသိုလ္မွာ ပညာသင္ၾကားေနတဲ့ ရဟန္းေတာ္ ဦးေရ၀တကေတာ့ လက္ရွိ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ဗုဒၶဘာသာ ပညာသင္ၾကားေရး စနစ္က ဗုဒၶ၀ါဒလာ ကာလမ သုတၱံနဲ႔ မညီဘူးလို႔ ေျပာပါတယ္။
“ဦးဇင္းတုိ႔သင္ၾကားခဲ့တဲ့ ဗုဒၶဘာသာ ပညာေရးစနစ္မွာ အာဂုံေဆာင္တာကုိပဲ အားေပးတယ္၊ အာဂုံရမွ အာဂလူ ဆုိတဲ့ ဆုိးရုိးစကားကုိ ဆရာသမားေတြကလည္းလက္ခံၾကတယ္၊ အားေပးၾကတယ္။ စီစစ္ေ၀ဖန္မႈ၊ ထီထြင္ႀကံဆ မႈကုိအားမေပးၾကဘူး။ အထူးသျဖင့္ ေ၀ဖန္ႀကံဆတာကုိလက္မခံၾကဘူး။ ဒီလုိျဖစ္ေနတာဟာ ေရွးရုိးစြဲဆရာေတာ္ႀကီးအခ်ဳိ႔နဲ႔ အစုိးရရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေၾကာင့္လုိ႔ ထင္ပါတယ္” ဟုေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။
ေခတ္ေဟာင္း အိႏၵိယႏိုင္ငံ ဗုဒၶဘာသာ ပညာသင္ၾကားေရး စနစ္မွာ ဒီေန႔ေခတ္ ေျပာေနတဲ့ Critical Thinking, Student Centered နည္းစနစ္သုံးခဲ့တာကို တရုတ္ရဟန္းေတာ္ တပါးျဖစ္တဲ့ ယိခ်င္ရဲ့ Record of the Buddhist Religion (Chapter XXXIV) မွတ္တမ္းမွာ ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေန႔ေခတ္ ဟားဗတ္တကၠသိုလ္လို နာမည္ေက်ာ္ခဲ့တဲ့ အိႏၵိယႏိုင္ငံက နာလန္ဒတကၠသိုလ္ ပညာသင္ၾကားေရး စနစ္ကို အခုလို မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ပါတယ္။
“နာလႏၵာတကၠသိုလ္မွာ ဆင္ေျခေလွ်ာက္လဲျခင္းပညာရပ္သည္ အလြန္ေက်ာ္ၾကားၿပီး စာသင္သားမ်ား အေနႏွင္႔ ဆင္ေျခေလွ်ာက္လဲျခင္းကို ေလ့က်င့္ၾကျခင္းအားျဖင္႔ ေန႔တာတိုသည္ဟူ၍ ထင္ရေၾကာင္း လြတ္လပ္စြာ ဆင္ေျခတက္ အဆိုအေျခမ်ားျဖင္႔ ျငင္းခံုကာ ပညာဆည္းပူး ေလ့လာၾကရေၾကာင္း ေရးသားထားပါတယ္” ဒါက ေအဒီ (၇) ရာစုေလာက္က ဗုဒၶဘာသာ ပညာသင္ၾကားေရးစနစ္ကိုမွတ္တမ္း တင္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေန႔ေျပာင္းလဲေနတဲ့ ကမၻာႀကီးရဲ့ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ နည္းပညာေတြနဲ႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြ ျဖစ္ဖို႔လိုအပ္လာပါတယ္။ ဒီလိုျပဳျပင္နိုင္မွ ဗုဒၶဘာသာပညာရွင္ေတြဟာ ကမၻာမွာပြဲလယ္တင့္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္စဥ္မွာ ရဟန္းေတာ္ေတြရဲ့ အခန္းက႑က မေသးဘူးဆိုတာကို မ်က္၀ါးထင္ထင္ေတြ႔ ျမင္ေနရပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ေလာကီေက်ာင္းေတြ အျပင္ ဗုဒၶဘာသာ ပညာသင္ေက်ာင္ေတြမွာသင္ၾကားတဲ့ (အဘိဓမၼာ၊ သုတၱံ၊ ၀ိနည္း) ေတြကို ရႈေထာင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးကေန ခ်ဥ္းကပ္သင္ၾကားတဲ့ နည္းစနစ္ေတြကိုသုံးၿပီး ႏိုင္ငံ့ရဲ့ေျပာင္းလဲမႈ ေတြနဲ႔အတူ ေျပာင္းလဲသင့္တယ္လို႔ ယူဆမိပါတယ္။
ထိုင္းႏိုင္ငံရဲ့ ဗုဒၶ၀ါဒ အေပၚခ်ဥ္းကပ္ သင္ၾကားမႈက ေခတ္ေရွ႕ကိုေျပးေနတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ထိုင္းလူမ်ိဳး ရဟန္းေတာ္ေတြ ျဖစ္တဲ့ Santikalo Bikkhu, Phra Suthiwornyarn, Iam Tongdee တို႔ဟာ ေခတ္ေဟာင္းဗုဒၶစာေပ သင္ၾကားေရးကေန ခြဲထြက္ၿပီး ဗုဒၵဘာသာနဲ႔ ႏိုင္ငံမွာျဖစ္ေပၚေနတဲ့ လူထုအေျချပဳ အဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ့ ဆက္ႏြယ္ေနမႈကို လူမႈေရးသိပၸံရႈေဒါင့္ ကေန ေ၀ဖန္ေရးသားလာတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ အထက္ပါ ရဟန္းေတြ ေရးတဲ့ Buddhist Ideology on Civil Society, Buddhism and Civil Society လိုက်မ္းေတြက ဘာသာေရးနဲ႔ လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံေရး ပတ္သက္ေနမႈကို စနစ္တက် ရွာေဖြလာၾကတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ထိုင္းႏိုင္ငံရဲ႕ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ သင္ၾကားမႈကေပးလိုက္တဲ့ ရလဒ္ေကာင္းေတြလို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။
လက္ရွိျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ျမန္မာ့လူေဘာင္မွာ ဗုဒၶဘာသာရဲ့ အခန္းက႑ကို ခ်န္ထားလို႔မရႏိုင္ေၾကာင္းေတြ႔ရပါတယ္။ လူထုအေျချပဳ အဖြဲ႔အစည္းေတြကို ရဟန္းေတာ္ေတြက ဦးေဆာင္ ဦးရြက္ျပဳေနၾကတာဟာ အင္မတန္မွ အားရဖြယ္ ေကာင္းလွပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ ဗုဒၶဘာသာရဲ့ အခန္းက႑ကို ျမွင့္တင္မယ္ ဆိုရင္ Civil Society ေတြကေန “ ႏိုင္ငံသား အသိစိတ္ဓါတ္ေတြ” “ ဂိုဏ္းဂဏမစြဲဘဲ အစုအဖြဲ႔၊ အသင္းအပင္းနဲ႔ လုပ္ေဆာင္တတ္တဲ့ဓေလ့” “ ခ်ိတ္ဆက္ ေဆာင္ရြက္မႈေတြ” အလ်ားလိုက္ တေျပးညီ ဆက္ဆံမႈမ်ိဳးကို အားေပးတဲ့နည္းေတြက ဗုဒၶဘာသာ အေပၚမွာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၊ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႔ ဆက္ဆံတဲ့ နည္းလမ္းေတြကိုပါ ေျပာင္းလဲေပးေစ ႏိုင္ပါတယ္။
ေရွးရိုးစြဲ မင္းဆရာဆိုတဲ့ အသုံးအႏႈန္းကို လက္နက္သဖြယ္ သုံးၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြနဲ႔ ဂိုဏ္းေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ့ ခ်ယ္လွယ္မႈ လမ္းကေန ဗုဒၶဘာသာ ပညာသင္ၾကားေရး စနစ္ကိုလမ္းေၾကာင္းေျပာင္းသင့္ၿပီး ဗုဒၶရဲ့ ကာလမသုတ္နဲအညီ ေဆာင္ရြက္သင့္ပါေၾကာင္း ယူဆမိပါတယ္။
http://www.maukkha.org/
